AKP ve MHP’nin Meclis’e sunduğu yeni Seçim Kanunu Teklifi’nde ülke geneli seçim barajı her ne kadar yüzde 7’ye iniyor gibi görünse de aslında bir çok ilde seçim çevresi barajı yüzde 20’ye kadar çıkıyor. Hatta sadece iki milletvekili çıkaran illerde bu oran neredeyse yüzde 50… Yeni teklif, ittifak içi siyasi partileri birbirine muhtaç hale getiriyor. Bir yanda AKP, MHP’yi kendine sıkı sıkıya mahkum hale getirirken; diğer yanda muhalefet partisi liderlerini de zorlu bir tercih bekliyor…
ÖNCE SEÇİM SİSTEMİ…
2018 seçim sisteminde oy hesabı ittifaklar üzerinden yapılıyordu, yeni gelen teklifle artık siyasi partilerin aldıkları oy oranına göre yapılacak. Basında Elazığ örneği çok verildi. Biz de verelim, 2018 seçimlerinde Elazığ’da Cumhur İttifakı yüzde 68 oy oranıyla 4 milletvekili, Millet İttifakı yüzde 20 oy oranıyla 1 milletvekili çıkarıyordu. Yeni hesapla, Cumhur İttifakı ortaklarından MHP’nin oyu yüksek olduğundan 4 milletvekili AKP, 1 Milletvekili de MHP’den çıkacak. Eski sistemde MHP, CHP’den yüksek oy alsa da dağılım ittifak üzerinden yapıldığından, bir milletvekili CHP’ye geçmişti. Şimdi bunun önü kapanmış olacak.
2018 seçimlerinde alınan oylara bakıldığında, yeni sistemle CHP, Türkiye genelinde 12 milletvekili kaybediyor. Anlaşılan hesap da bunun üzerine yapılmış. Ama Araştırmacı Ali Taş’a göre 2018’in üzerinden çok sular geçtiği için, yapılan hesaplamalar bugün için geçerli değil. Ali Taş, şunları söylüyor:
“Burada Cumhur İttifakı’nın gözden kaçırdığı bir nokta var. Örneğin Antalya’da İyi Parti üçüncü parti olacak. Bu durumda MHP’nin alması öngörülen milletvekilini aslında İyi Parti alacak. Cumhur İttifakı’nın gözden geçirdiği nokta özellikle İyi Parti’nin oylarındaki yükseliş. Bu değişikliği MHP için yaptılar ama MHP’nin oylarının İyi Parti’ye kaydığı görüldüğünde, bu yanlış bir hesap olacak. Kendi ayaklarına kurşun sıkmış durumdalar.”
AKP MHP’Yİ KENDİNE MAHKUM ETTİ
2022 anketlerine göre durum böyle. Cumhur İttifakı da bunun farkında. O yüzden riskli, özellikle MHP’nin oylarının düştüğü bölgelerde MHP milletvekili adaylarının AKP listelerinden seçime girme olasılığı üzerinde tartışılıyor. Bu, aynı zamanda AKP’nin, MHP’yi kendine tamamen mahkum etme stratejisinin bir ürünü. MHP adayları için AKP listelerinden seçime girmekte bir sorun yok. Ama en büyük sorun özellikle MHP tabanını AKP’ye taşıyabilmekte. MHP, bunu ne kadar başarırsa, bu formül de o kadar başarılı olacak.
BARAJ YALANI
Seçim Kanunu Teklifiyle gelen en büyük değişiklik barajın yüzde 7 olması. Barajın yüzde 10 olması ile yüzde 7 olması arasında demokratikleşme açısından hiçbir fark yok. Belli ki bu düzenleme sadece iktidar ortağı MHP için yapılmış. Genel baraj yüzde 7; büyük illerde sorun yok. Ama Türkiye’de 5 ve daha az milletvekili çıkaran iller için durum hiç de öyle değil. Gazeteci İsmet Demirdöğen, 5 milletvekili çıkaran illerde seçim barajının yüzde 20’ye; 2 milletvekili çıkaran illerde seçim barajının yüzde 50’ye kadar çıktığını söylüyor.
MUHALEFET LİDERLERİ NE YAPACAK?
Seçim çevresi barajının bu kadar yüksek olması, en fazla küçük partiler açısından risk oluşturuyor.
Bu hesapla en zor durumda kalan Gelecek Partisi olacak. Neden? Zira Gelecek Partisi daha düne kadar Millet İttifakı’ndan çıkıp, üçüncü bir ittifak oluşturma peşindeydi. Ama teklif ile öngörülen bu seçim sistemi ittifak ortaklarını bırakın başka bir ittifak düşünmeyi, Altılı ittifakı daha da perçinleştirmiş oldu.
Peki şimdi ne olacak?
Artık aday listeleri çok önemli. Aday listeleri yapılırken, hangi partiden kimin aday olacağı önem taşıyor. İnce bir mühendislik hesabı yapılmak zorunda kalınacak. Artık oylar bu sistemde boşa çıktığından, hiçbir oyun boşa gitmemesi gerekiyor.
Yine Gelecek Partisi üzerinden örnek verelim. Ahmet Davutoğlu, büyük bir ihtimal memleketi Konya’dan aday olacak. Ancak partisi barajı geçemeyeceğinden, partisinden istifa edip başka bir listeden aday olacak. Seçildikten sonra tekrar partisinin başına geçecek. Bu açıdan muhalefet liderlerini zorlu bir seçim dönemi bekliyor.
Özellikle sağ partiler, Millet İttifakı’nın öncüsü CHP’ye oy verme konusunda oldukça çekimser.
Belki ortaya CHP dışında bir formül gelebilir.
DEMOKRAT PARTİ MODELİ
Gazeteci İsmet Demirdöğen’e göre alternatif model, Demokrat Parti üzerinden bir ittifak yapılması!
Altılı sistemdeki en nötr parti Demokrat Parti.
AKP’den kopmuş değil, yıpranmış değil… 6’lı sistemdeki diğer partilerin onaylayabileceği açıklıkta.
Bu öneri de bugünlerde Ankara kulislerinde konuşuluyor.
HDP’NİN DURUMU
Yapılan hesaplara göre bu sistemde HDP’nin milletvekili sayısı, diğer partilere oranla azalmıyor, tersine artıyor!
Hesaplara göre 2018 oyları göz önüne alındığında, HDP 67 yerine 74 milletvekili çıkarıyor.
HDP Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Başkan Yardımcısı Mehmet Rüştü Tiryaki, seçim sistemindeki hesabın kendilerini çok etkilemediğini belirtiyor. Tiryaki’ye göre, seçim kanunundaki anti demokratik uygulamalar büyük sorunlar teşkil ediyor. Tiryaki, yargıçların kıdemli hakimler arasından seçilmesinin değil de kura ile belirlenmesinin önemli olduğuna dikkat çekiyor. Yine Sandık Kurullarında görev alanların onayının araştırılması da bir sorun. Zira bunlar baskı kurulmasını kolaylaştırılacak düzenlemeler.
Ya barajın düşürülmesi? Tiryaki, “Baraj tamamen kaldırılsaydı ülkenin demokrasisine katkı sunan bir düzenleme yapılmış olacaktı. Ancak yüzde 7’ye indirilmesi sadece MHP’yi ilgilendiren bir düzenleme olarak karşımızda duruyor” diyor.
CUMHURBAŞKANI YASAKLARININ KALDIRILMASI
Tiryaki’ye göre seçim kanunu teklifindeki anti demokratik düzenlemelerin başında Cumhurbaşkanının seçim yasaklarından muaf tutulması var. Tiryaki, “Normalde Cumhurbaşkanı adayının kendi olanaklarıyla kampanyasını yürütmesi gerekirken, bu yasa değişikliğiyle kamunun tüm olanaklarını kullanarak seçim kampanyası yürütecek ve bu gerçekten büyük bir eşitsizlik getirecek” diyor.
HAKİMLER KURA’YA GİRMEZSE NE OLACAK
Teklifteki en büyük tuzak kuşkusuz kıdemli hakimler yerine kuralı hakimlerin iş başı yapacak olması. Kanunla, kıdemli hakimlerin hiçbir önemi kalmayacak. Birinci sınıfa ayrılmış hakimler kura ile belirlenecek. Maddenin son kısmında bir ek var. Deniyor ki; kuraya girmek istemeyen hakim listeden çıkarılır. Küçük bir örnek: bir yerde 5 hakimin aynı yeterlilikte olduğunu düşünelim. Baskı yapılması durumunda 3 hakim kuradan çekilirse, sadece 2 hakim kuraya kalacak. Bu ve benzer senaryolar, durumu korkunç bir hale getiriyor.
Olur mu?
İstanbul seçimlerinde oldu, şimdi neden olmasın?
